Festivaller Ülkesi Özbekistan

Genelde uluslararası festivaller yapıldığı şehirlerin dünya kamuoyu nezdindeki bilinirliğini arttırmayı amaçlamaktadır. Özbekistan’daki uluslararası festivaller ise dünya genelinde marka değeri tanışan Taşkent, Buhara, Semerkant, Hive gibi şehirlerin bilinirliğini arttırılmakla birlikte bu bilinirliğin “yeniden üretilmesi” işlevini gördüğü düşünülmektedir. Bu şenliklerle dünya genelinde kültüre, sanata, tarihe, gastronomiye ilgili turistler başta olmak üzere uluslararası alanda ticaret yapmak isteyen yatırımcıların dikkatleri Maveraünnehir’e, Harezm’e ve Fergana’ya çekilmektedir. Aynı şekilde dünyanın farklı köşelerinden zanaatkârların, sanatçıların, şairlerin, doğaseverlerin, seyyahların buluşma noktası yüzyıllar öncesinde olduğu gibi yine İpek Yolunun masalsı şehirleri olması Özbekistan’ın yükselen imajına değer katan önemli bir sosyal sermaye niteliğindedir. 

Festivallerin Ülkelere Sosyo-Ekonomik Katkıları
 
Festivallerin; turizm, eğlence, eğitim, sosyal etkileşim, iş, ticaret ve ilham kaynağı olmak üzere yedi işlevi bulunmaktadır (Houghton, 2001: 39). Bu işlevleri ile festivaller; destinasyona ziyaretçi sayısını çoğaltmakta, ekonomik getiri sağlamakta, yöre imajını geliştirmekte ve yerel halkın gururunu artırmaktadır (Litvin ve Fetter, 2006: 44). Şenliklerin yapıldığı şehirlerde turizmi canlandıran ve bölgenin çekiciliklerini ön plana çıkarmayı sağlayan etkinlikler düzenlenmektedir.  Genellikle festival kapsamında çeşitli yöresel oyunlar, gösteriler, konserler yer alırken; yöresel el sanatları sergilenir, yöresel yemekler sunulur. Yerel, ulusal ve uluslararası kamuoyunda gündem olan festivaller, yapıldıkları şehirlere olan merakı ve beklentiyi arttırarak insanlara bu yerleri cazip hale getirmek için gerçekleştirilen amaca dönük işlevsel organizasyonlardır. Dolayısıyla ülke tanıtımına hizmet eden bu organizasyonlar turizm ve yatırım faaliyetlerini de destekleyen etkinliklerdir. 

Festivaller Ülkesi Özbekistan

Özbekistan’daki uluslararası festivaller, Turizm ve Kültürel Miras Bakanlığı’nın ve ilgili şehirlerdeki yerel yönetim ve üniversitelerin işbirliği içerisinde tarihi önceden belirlenerek yapılan, ilgili şehrin simgesi haline gelerek gelenekselleşmiş, kültürel ve sosyal alanlarda düzenlenen uluslararası gösteri ya da şenliklerdir. Özbekistan’ın tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan Taşkent, Semerkant, Buhara, Hive, Hokand, Namangan, Şehri Sebz gibi marka şehirlerinin ünü dünya genelinde bilinmektedir. Bu marka şehirlere sosyal, ekonomik ve kültürel katkılar sağlayan festivallerin başlısı şunlardır:
•    Uluslararası Kino Film Festivali (Taşkent)
•    Gül Festivali (Namangan)
•    Doğu Teraneleri Müzik Festivali (Semerkant)
•    Altın Nakış ve Takı Festivali (Buhara)
•    Zanaat Festivali (Hokand)
•    Bahar Festivali (Boysan)
•    Lazgi Festivali (Hive)

Sürekliliği sağlanarak yeni nesillere aktarılması ve yaşatılması amaçlanan sosyal ve kültürel temaları barındıran bu uluslararası festivallerin turizm bakımından başlıca güdeleyici işlevleri olmakta birlikte İpek Yolu’nun marka şehirlerinin yeni nesiller (Z kuşağı) tarafından tanınmasına da katkı sundukları açıktır.  Ayrıca bu etkinliklerin Özbekistan’ın somut ve somut olmayan (soyut) kültürel mirasının ülkenin yumuşak güç potansiyeli olarak uluslararası güç dengeleri içerisinde değerlendirilmesi bakımından da önemli rolü bulunmaktadır.

Turizm Sadece Ekonomik Güç Değildir

Yeni diplomasi anlayışı artık basın yayın araçlarının önünde kamuoyuna açık yürütülen ilişkiler biçiminde ilerlemektedir. Bu duruma ek olarak yeni diplomasi yaklaşımında sadece siyasi konular değil uluslararası alandaki ekonomi, kültür, spor, sanat gibi pek çok konu ele alınmaya başlanmıştır. Bu bağlamda turizm, Soğuk Savaş sonrasında küresel sistemde yumuşak gücün potansiyelinin zaman içerisinde farkına varan ülkeler (Büyükgöze, 2016: 41) için sadece ekonomik güç olarak gelir getirici bir kaynak değil aynı zamanda uluslararası kamuoyunu etkileme ve cezbetme enstrümanıdır. Son yüz elli yılda devletler için uluslararası politikada yaygın bir mücadele ve etki alanını genişletme aracı olarak kullanılan kültürel diplomasi, siyasi diplomasiden farklı biçimde; dil, fikir, bilgi, sanat ve kültürün milletlerarasında karşılıklı değişimi olarak tanımlanmıştır (Cummings, 2003: 1). Bu yönüyle Özbekistan’ın uluslararası festivalleri zaten dünya çapında bilinmekte olan şehirlerinin bilinirliğini yeniden üretme işlevi görmektedir. Ülkenin farklı şehirlerinde her yıl ya da iki yılda bir uluslararası festivaller düzenlenmektedir. Sinemaseverlerin geçmişten günümüze ilgili ile takip ettiği Taşkent Uluslararası Kino Film Festivali örneğinde olduğu gibi bazı festivaller artık dünya çapında birer marka değer taşımaktadır. Bu festivallerin katılımcısı sanatkârlar ve turistler farklı dillerdeki sosyal medya paylaşımlarıyla, uluslararası haber ajanları da yaptıkları yayınlarla Özbekistan’ı Paris’ten Tokyo’ya kadar bir uçtan bir uca tüm dünyaya anlatmaktadır.

Honore de Balzac’ın kentte yaşayan insanların yalnızlık ve asosyalliğini anlatırken flanör (flaneur/flaneuse) olarak isimlendirdiği kent gezginlerinin sadece seyreden tutumları için kullandığı “gözün gastronomisi” kavramına hitap etmekten öte Özbekistan festivalleri, turistler için aktif katılım imkânı sunmaktadır. Özbekistan’a gelen turistler, Asya masallarının kahramanlarıyla özdeşleşip tarihin derinliklerine gidebilirler. Hakikat sonrası dünyanın yapaylığından sıyrılıp Özbekistan’a gelen misafirler müzikten sinemaya, yemekten giyime kadar Binbir Gece Masalları’nın büyüleyici şehirlerinin özgün kültür ve sanat yaşamına aktif biçimde bir şehir sakini (sanatçı flaneur) gibi bu festivaller yoluyla katılabilirler.

Kaynakça

Büyükgöze, H. (2016), “Bir Etki Aracı Olarak Türk Yükseköğretiminin ‘Yumuşak Güç’ Bağlamında İncelenmesi”, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s.41-49.

Cummings, Milton C. (2003), Cultural Diplomacy and the United States Government: A Survey, s.1, Center for Arts and Culture, Washington D.C.

Houghton, M. (2001), “The Propensity of Wine Festivals to Encourage Subsequent Winery Visitation”, International Journal of Wine Marketing, 13 (3), s. 32 – 41.

Litvin, S. W. ve Fetter, E. (2006), “Can a Festival be too Successful? A Review of Spoleto, USA”, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 18 (1), s. 41 – 49.

Ahmet AKALIN
Ankara Üniversitesi Doktora Öğrencisi
RTÜK Üst Kurul Uzmanı
Ankara, Türkiye