Çarı Avaz'ın Şiirleri Ankara'daki Üniversitelerde Yankılandı

Çarı Avaz

Şair ve çevirmen Çarı Avaz’ın vefatının ardından uzun yıllar geçmesine rağmen Özbek Dili ve Edebiyatı literatürü içerisinde ki önemi her geçen gün artmaktadır. Pekâlâ; yazdığı ve tercüme ettiği eserlerle Özbek Türkçesine büyük katkısı olan merhum Çarı Avaz kimdir? ve eserleri nelerdir?

Çarı Avaz’ın Şiirleri Ankara’daki Üniversitelerde Yankılandı

Özbekistanlı şair ve çevirmen merhum Çarı Avaz Ankara’da çeşitli etkinliklerle anıldı. Anma programı kapsamında merhum şairin eşi Zebo Omonova, gazeteci kızı Guli Nigor Avazova, akademisyen Prof. Dr. Nurboy Jabarov, dilbilimci Dr. Şahla Hacıeva, Özbek Çeşme Film yöneticisi Keldiyor Hocayarov ile Özbekistan Yazarlar Birliği Üyesi Ozoda Bekmurodova’dan oluşan heyet Türkiye’ye geldi.

Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Funda Toprak tarafından karşılanan ve misafir edilen heyet Yıldırım Beyazıt, Hacettepe ve Gazi Üniversitelerini ziyaret etti. Heyette yer alan Taşkent Alişir Nevai Üniversitesinden Prof. Dr. Nurboy Jabarov öğrencilere Özbek dili ve edebiyatı ile ilgili dersler verdi.

Yıldırım Beyazıt Üniversitesinde Çarı Avaz’ı Anma Konferansı Gerçekleşti

11 Ekim 2023 günü Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesinin Esenboğa Yerleşkesi’nde Çarı Avaz’ı anma etkinliği gerçekleştirildi. Etkinlik, Çarı Avaz’ın özgeçmişinin Doç. Dr. Aytaç Aydın tarafından okunması ile başladı. Ardından etkinliği düzenleyen aynı zamanda kendisi de şair olan eşi Zebo Omonova, Çarı Avaz’ın yaşadığı Sovyet döneminde merhum şairin ülkesinin bağımsızlığına duyduğu özlemini, halkına olan sevgisini anlattı. Merhum şairin kızı gazeteci Guli Nigor Avazova ise katılımcılara babasının eserlerinden şiir dinletisi sundu. Özbekistan Taşkent Alişir Nevai Üniversitesinden Prof. Dr. Nurboy Jabarov ise merhum şairin Özbekçenin ne kadar zengin bir dil olduğunu eserleriyle göstermiş olduğunu belirtti.

Taşkent’ten gelen şair, gazeteci, dil bilimci ve film yönetmeni misafirler de Çarı Avaz’ın hayatı, eserleri ve fikirleri üzerine duygu yüklü değerlendirmelerde bulundu. Türkiye’de eğitim gören Özbekistanlı öğrenciler şairin eserlerinden ve şair için yazılmış eserlerden şiirler okurken, ben de şairin Türkçeye çevrilmiş “Ziba’ya” şiirini okudum.

Çarı Avaz ve Eserleri

Ünlü Özbek şair Çarı Avaz 11 Aralık 1957’de Özbekistan’ın Kaşkaderya vilayetinin Guzar ilçesine bağlı Tacik köyünde dünyaya geldi. O dönem Özbekistan, Sovyetler Birliği içerisinde yer almaktaydı. Şairin çocukluk ve gençlik yıllarında Sovyetler Birliği, Uluğ Türkistan’ın uçsuz bucaksız bozkırlarını sulamaya açarak pamuk ekimini yaygınlaştırmıştır. Sovyet yönetimi Özbek, Türkmen, Kazak, Kırgız, Tacik, Karakalpak fark etmeksizin Türkistan halkını bir bütün olarak pamuk tarlalarında köle olarak çalışmaya mecbur kılmış, angaryaya mahkûm etmişti. Şair o dönemin en önemli sosyal sorunu olan pamuk tarlalarında zorunlu çalışma konusuna mısralarında vurgu yapmaktadır. Ailesi de işçi olan şair Çarı Avaz halkının pamuk tarlalarında çekmiş olduğu çile ve ıstırabı şiirlerinde işlemiştir.

Kısa ve bereketli hayatına yeniden dönecek olursak Çarı Avaz, 1980–1985 yıllarında günümüzde Özbekistan Milli Üniversitesi ismindeki Taşkent Devlet Üniversitesi Özbek Filoloji Fakültesinde öğrenim görmüştür. Mezuniyetinden sonra kısa bir süre Çolpan yayınevinde editör olarak çalışmıştır ve bu dönemde birçok kitabın editörlüğünü yapmıştır.

Sovyetler Birliği dağılmadan 21 Ekim 1989 tarihinde Özbekistan kendi topraklarında Özbekçeyi devlet dili olarak kabul etmişti. Bu gelişme Çağrı Avaz’ın yıllardır özlemini duyduğu anadiline kavuşmasını sağlamıştır. 31 Ağustos 1991 tarihinde Özbekistan bağımsızlığını ilan etti ve Sovyetler Birliği 26 Aralık 1991’de resmen sona erdi. Bu yıllarda Çağrı Avaz ünlü Temurnoma (Tirmuname) kitabının editörlüğünü üstlendi. Çarı Avaz’ın Gerilmiş Yay, Sonbahar Sabahı, Uyanmaktan Başka Bir Talih Arama, Mutluluk Bu Değil Midir? adında kitapları yayınlanmıştır.

Çarı Avaz’ın duru bir dille yazdığı denemeleri, edebi düşünceleri ve çevirileri ile çocuklar için Bir Dünya Soru, Benim Biricik Özbekistan’ım şiir koleksiyonu ve Yeşil Patika adında seçme eserleri yayımlanmıştır. Almanak, Yüzyılın Sesi, Sonbaharda Gülen Çiçekler, Pırıltı ve başka birçok şiirleri ve edebi makaleleri yayımlandı. Çarı Avaz, pek çok Özbek ve yabancı yazarın Rusça yazılmış şiir ve öykülerini Özbek diline çevirerek okunmalarını sağladı. Çarı Avaz, milletinin esaretten kurtulmasına ve ülkesinin bağımsızlığına özlemini naif ve berrak bir şekilde dile getiren güzel dizeler yazabilen cesur ve usta bir sanatçıydı.

Henüz Sovyet Birliği’nin ayakta olduğu 1989 yılında eğitim seminerleri için gittiği Ukrayna’nın Lviv şehrinde projenin arkasında Moskova’daki komünistler olmasına rağmen Özbekistan’a; pamuk üretimi, hasadı, işlenmesi ve satılması konusunda iftiraya varan suçlamalar yapılmış ve hakaret edilmiştir. Böyle bir ortamda Çarı Avaz başına Özbek milli şapkası doppıyı ve üzerine Özbek milli kıyafeti çapanını giymiş ve “Ben Özbek’im, halkıma ve ülkeme yapılan iftiralara inanmayın!” diye yüksek sesle haykırmış bir vatanseverdi. Çarı Avaz, yaşamının son yıllarında Karşı şehrindeki Nasaf (Nefes) yayınevinde baş editör olarak çalışmıştır. Çarı Avaz, 29 Eylül 1992’de 35 yaşında özlemini çekmiş olduğu bağımsız Özbekistan henüz 1 yaşında iken hayata veda etmiştir. Genç yaşta hayatını kaybetmesine rağmen adı ve şiirleri okurların ve edebiyatseverlerin gönlünde hâlâ yaşıyor. 35 yıl gibi kısa bir yaşama, çok şeyler sığdıran Çarı Avaz’ın Aydınlık Hayaller adlı şiir kitabı Rahmat Bobojon tarafından Türkiye Türkçesine çevrilmiştir.

Benim ömrüm nedir?

Mizan gibidir,
Hak için savaşa
Yoldaş istedim.

Ama
Birilerine derdim anlatıp
Sadece şiir yazmak
Oldu kısmetim…

Dr. Ahmet Akalın
RTÜK Üst Kurul Uzmanı